Τα καρκινώματα του δέρματος είναι από  τους συχνότερους καρκίνους του ανθρωπίνου σώματος. Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα αποτελούν το 1/4 των καρκίνων του δέρματος. Είναι συχνότερα  στους άνδρες, στη λευκή φυλή και σε χώρες με μεγάλη  ηλιοφάνεια.

Τα SCC προέρχονται από τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας, που είναι ο κυρίαρχος πληθυσμός της. Όταν τα καρκινικά κύτταρα περιορίζονται στην επιδερμίδα, το καρκίνωμα χαρακτηρίζεται ως ενδοεπιδερμιδικό-in situ ( BOWEN ).

Aιτιολογία

•    Κύριος καρκινογενετικός παράγοντας για την εμφάνιση SCC θεωρείται η ηλιακή ακτινοβολία, κυρίως η υπεριώδης (280-320nm). Ακτινοθεραπεία κατά το παρελθόν για θεραπευτικούς λόγους ή προσβολή από ραδιενέργεια μπορεί να προκαλέσει ανάπτυξη καρκινωμάτων δέρματος (κυρίως SCC) μετά από δεκαετίες.
•    Κληρονομικές νόσοι που προκαλούν μειωμένη αντίσταση στην ηλιακή ακτινοβολία ( μελαγχρωματικό ξηρόδερμα, αλφισμός).
•    Xρόνιος ερεθισμός επί παλαιών ουλών, στομίων συριγγίων, ατόνων ελκών κλπ.
•    Χρόνια επαφή με καρκινογόνες ουσίες, πχ. Αρσενικό, προιόντα πετρελαίου κα.
•    Ανοσοκαταστολή. Ο συνδυασμός ανοσοκαταστολής λόγω μεταμοσχεύσεως και η έκθεση στον ήλιο αυξάνουν πολύ την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος και κυρίως SCC (2:1 σε σχέση με BCC)

Το SCC συνήθως εμφανίζεται ως εξελκωμένο ογκίδιο, σκληρό, ανώδυνο. Αιμορραγεί ευκόλως.
Κλινικώς ομοιάζει με το Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, αλλά συνήθως εξελίσσεται και εξελκώνεται γρήγορα, δεν εμφανίζει τα χαρακτηριστικά μαργαριταροειδή όρια του BCC, είναι ρυπαρό και δύσοσμο.
Κλινικώς, αλλά και ιστολογικώς συγχέεται με το κερατοακάνθωμα (που εμφανίζει χαρακτηριστικό κεντρικό βύσμα εκ κερατίνης) και η διαφορική τους διάγνωση βασίζεται εν πολλοίς στο ιστορικό, δηλ. στην ηλικία της βλάβης. Το κερατοακάνθωμα είναι καλοήθης βλάβη, αναπτύσσεται ταχύτατα, μέσα σε 2-3 μήνες και αργότερα υποστρέφεται καταλείποντας ατροφική ουλή.

Εντόπιση

Τα SCC εντοπίζονται κυρίως:
•    Στο δέρμα των εκτεθειμένων στον ήλιο περιοχών του σώματος, δηλ. κεφαλή και άκρες χείρες.
•    Στους βλεννογόνους ( ενδοστοματικά, στα γεννητικά όργανα, στον πρωκτό)
•    Στο ερυθρό του χείλους.
•    Σπανίως κάτωθεν του όνυχος.
•    Επί παλαιών ουλών, στομίων συριγγίων ή ατόνων ελκών (Marjolin’s ulcer).

Μεταστάσεις
Τα SCC του δέρματος δίνουν σε μικρό ποσοστό μεταστάσεις (5%) στους επιχώριους λεμφαδένες και σπανίως απομακρυσμένες.
Τα καρκινώματα όμως που αναπτύσσονται επί παλαιών ουλών (Marjolin’s) είναι πολύ επιθετικά και το ποσοστό των μεταστάσεων ανεβαίνει στο 25-30%.
Επίσης σημαντικό είναι το ποσοστό μεταστάσεων  καρκίνου του χείλους (15%) και κυρίως όταν εντοπίζεται στην γωνία του στόματος (20%).
Τα SCC των  βλεννογόνων δίνουν υψηλά ποσοστά μεταστάσεων (40%).

Θεραπεία

Θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική εκτομή. Η αφαίρεση του καρκινώματος σχεδιάζεται με επαρκή , κλινικώς ελεύθερα της νόσου όρια, περίπου 1 εκ. πέριξ της βλάβης και κατά βάθος ή μέχρι το επόμενο σε βάθος ανατομικό όριο. πχ. στο τριχωτό της κεφαλής η εκτομή γίνεται μέχρι το περιόστεο. Σε προχωρημένες περιπτώσεις που ο όγκος του τριχωτού φαίνεται καθηλωμένος στους υποκείμενους ιστούς, τότε διηθείται και το περιόστεο και πρέπει να συναφαιρεθεί και η έξω πλάκα του κρανίου.
Οι ασθενείς παρακολουθούνται επί 5ετία για έλεγχο των επιχωρίων λεμφαδένων, αλλά και για εμφάνιση νέου πρωτογενούς καρκινώματος. Επί διηθήσεως των λεμφαδένων γίνεται λεμφαδενικός  καθαρισμός της περιοχής.