Οι σμηγματορροϊκές υπερκερατώσεις αποτελούν εξαιρετικά σπάνιους καλοήθεις όγκους του δέρματος οι οποίοι χαρακτηριστικά αναπτύσσονται σε άτομα άνω των 30 ετών.
Μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, με συχνότερες θέσεις εντόπισης το πρόσωπο, το θώρακα και τα άνω άκρα και είναι επίπεδες, καλά αφοριζόμενες, καφεοειδείς κηλίδες, οι οποίες σταδιακά εξελίσσονται σε πολυποειδείς βλατίδες, με μορφολογία που μοιάζει σαν να είναι «κολλημένες» στο δέρμα και ομοιάζει με εκείνη των μυρμηκιών.
Το χρώμα τους μπορεί να ποικίλει από αχνό καφέ με ροζ αποχρώσεις, μέχρι σκούρο καφέ ή μαύρο.
Οι ακτινικές υπερκερατώσεις (ή ηλιακές υπερκερατώσεις) είναι οι συχνότερα εμφανιζόμενες προκαρκινωμάτωδεις επιθηλιακές βλάβες σε ανθρώπους με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα. Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή τους θεωρούνται οι ηλικία, τα γαλανά μάτια και η παρουσία φακίδων κατά την παιδική ηλικία. Οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς καθώς και οι ασθενείς με γενετικές διαταραχές της μελανίνης, όπως ο αλφισμός και η μελαγχρωματική ξηροδερμία (xeroderma pigmentosum), παρουσιάζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση ακτινικών υπερκερατώσεων. Ο κίνδυνος να εξελιχθεί μια μεμονωμένη εστία ακτινικής υπερκεράτωσης σε διηθητικό ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι χαμηλός, πιθανότατα λιγότερο από 1o/oo, ενώ ο συνολικός κίνδυνος να αναπτύξει ένα άτομο με μια μεμονωμένη ακτινική υπερκεράτωση διηθητικό ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα κατά τη διάρκεια της ζωής του εκτιμάται μεταξύ 6% και 10%.
Οι ακτινικές υπερκερατώσεις είναι χαρακτηριστικά ασαφώς – περιγεγραμμένες κηλίδες ή βλατίδες, στο χρώμα του δέρματος ή ερυθηματώδεις, με ανώμαλη όψη και καλά προσκολλημένα ξηρά λέπια, με διάμετρο από μερικά χιλιοστά μέχρι αρκετά εκατοστά. Όταν μια τέτοια βλάβη παρουσιάζει υπερβολική υπερκεράτωση αποκαλείται υπερτροφική ακτινική υπερκεράτωση ή δερματικό κέρας (cutaneoushorn). Οι επιλογές για τη θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνουν την κρυοθεραπεία, την τοπική εφαρμογή 5-φθοριοουρακίλης (5-FU) και την τοπική εφαρμογή imiquimod. Η δυναμική φωτοθεραπεία μπορεί να εφαρμοσθεί σε μεγάλες περιοχές με πολλαπλές ακτινικές υπερκερατώσεις λόγω βλάβης από έκθεση στο φως.
Δερματικό κέρας είναι ο κλινικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια σκληρή, λευκωπή έως κιτρινωπή, κωνική προπέτεια λόγω υπερκεράτωσης, η οποία μπορεί κυμαίνεται σε μέγεθος από μερικά χιλιοστά μέχρι αρκετά εκατοστά. Μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, αλλά το πρόσωπο και οι περιοχές του σώματος που εκτίθενται στον ήλιο αποτελούν τις συχνότερες θέσεις εντόπισης. Πολλές βλάβες του δέρματος είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε δερματικό κέρας, με συχνότερες τις ακτινικές υπερκερατώσεις. Περίπου 20% των δερματικών κεράτων αναπτύσσονται σε έδαφος ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Άλλες βλάβες που μπορεί να αποτελούν τη βάση ενός δερματικού κέρατος είναι οι σμηγματορροϊκές υπερκερατώσεις και οι μυρμηκιές.
Το κερατοακάνθωμα ομοιάζει κλινικά και μικροσκοπικά με το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα Κλινικά, το κερατοακάνθωμα εμφανίζεται ως ένα οζίδιο (τυπικά μεγαλύτερο από 1 εκ) με κεντρικό κρατήρα που περιέχει βύσμα κερατίνης, συνηθέστερα σε ηλικιωμένους ασθενείς και σε περιοχές του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο και φέρουν τριχοφυΐα. Βάσει της δυνητικής τους ικανότητας για αυτόματη υποχώρηση μέσα σε 4 έως 8 εβδομάδες, μετά από μια αρχική περίοδο 4 έως 6 εβδομάδων με ταχεία ανάπτυξη, τα κερατοακανθώματα θεωρούνται γενικά καλοήθη νεοπλάσματα. Παρόλα αυτά, η χειρουργική τους εκτομή είναι κρίσιμη για την ορθή διάγνωση και αντιμετώπιση.
Το δερματοΐνωμα (dermatofibroma) είναι ένας συχνός ινο-ιστιοκυτταρικός όγκος του δέρματος, που εμφανίζεται κυρίως στους ενήλικες και εντοπίζεται συχνότερα στα κάτω άκρα Πρόκειται για σκληρές, θολωτές βλατίδες, οι οποίες είναι κλασικά μικρότερες από 1 εκ, χρώματος ροζ ή καφέ. Στην ψηλάφηση δίνουν την εντύπωση ότι είναι προσκολλημένες στους υποδόριους ιστούς, ενώ όταν συλλαμβάνονται μεταξύ δείκτη και αντίχειρα το οζίδιο μετακινείται εμφανώς προς τα κάτω, παραμένοντας συγχρόνως προσκολλημένο στο υπερκείμενο δέρμα (σημείο dimple– αβαθούς κοίλανσης). Τα δερματοϊνώματα θα πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά προκειμένου να αποκλειστούν άλλες διαγνώσεις.
Τα νευρινώματα είναι συνήθως ασυμπτωματικές, μεμονωμένες βλατιδώδεις ή οζώδεις βλάβες στο χρώμα του δέρματος, με αργή ανάπτυξη και ελαστική υφή στην ψηλάφηση. Πολύ συχνά παρουσιάζουν το σημείο της «κουμπότρυπας» - ο όγκος συμπιέζεται κεντρικά πολύ εύκολα στην πίεση με το δάκτυλο. Τα νευρινώματα μπορεί να εμφανίζονται ως μεμονωμένες και σποραδικές βλάβες ή ως πολλαπλές βλάβες, στα πλαίσια περιφερικής νευρινωμάτωσης ή νόσου vonRecklinghausen. Τα νευρινώματα είναι καλοήθεις όγκοι, που αναπτύσσονται από τον πολλαπλασιασμό του νευρομεσεγχυματογενούς ιστού και περιλαμβάνουν κύτταρα Schwann, περινευρικά κύτταρα, ινοβλάστες, μαστοκύτταρα και νευράξονες. Η θεραπευτική τους αντιμετώπιση συνίσταται σε χειρουργική εκτομή και απαιτείται σε βλάβες που παρουσιάζουν αύξηση του μεγέθους τους, για να αποκλειστεί η πιθανότητα νευροϊνοσαρκώματος.
Ο σμηγματογόνος σπίλος (nevussebaceous) ανήκει στα αμαρτώματα και μπορεί να παρουσιάζει άλλοτε άλλο βαθμό θυλακιώδους, σμηγματογόνου και αποκρινούς διαφοροποίησης. Κλινικά η βλάβη αφορά συχνότερα στο τριχωτό της κεφαλής και το πρόσωπο και είναι μόλις ψηλαφητή κατά τη γέννηση. Χαρακτηριστικά των σμηγματογόνων σπίλων του τριχωτού της κεφαλής είναι ότι δεν καλύπτονται από τρίχες, και μπορεί κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας να παχυνθούν και να λάβουν μια κιτρινωπή ή πορτοκαλόχρωη απόχρωση. Στην εφηβεία, μπορεί να παρουσιαστεί σταδιακή πάχυνση και εξέλιξη προς μια εικόνα παρόμοια με εκείνη των κονδυλωμάτων. Αποτελεί κλασική γνώση ότι σε 10% αυτών των όγκων μπορεί να αναπτυχθεί βασικοκυτταρικό καρκίνωμα εντός 15-20 ετών. Συνιστάται χειρουργική εκτομή λόγω του κινδύνου κακοήθους εξαλλαγής.
Για περισσότερες πληροφορίες και υπεύθυνη ενημέρωση επικοινωνήστε με τον κο Όθωνα Μιχαήλ, Γενικό Χειρουργό, Διευθυντή Χειρουργικής Κλινικής Ιατρικού Παλαιού Φαλήρου και Υπεύθυνο Τμήματος Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής, Τηλ.: 2109520070, 6944435931 | omichail@yahoo.com | http://www.omichail.gr