Οι καρκινικοί δείκτες είναι μόρια που παράγονται από τα καρκινικά κύτταρα ή από τον ξενιστή που έχει προσβληθεί από τον όγκο και ανιχνεύονται στο αίμα, στα υγρά του σώματος, στον όγκο ή στους ιστούς του ξενιστή που έχουν προσβληθεί από καρκινικά κύτταρα. Συχνά, τα μόρια αυτά είναι χρήσιμοι δείκτες για την διάκριση του υγιούς ιστού από τον καρκινικό όγκο.
Οι καρκινικοί δείκτες είναι μακρομόρια όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και DNA που εκκρίνονται από τον όγκο. Οι καρκινικοί δείκτες δύναται να εκκρίνονται από τον ιστό του ξενιστή, ως απάντηση στην «εισβολή» από τα καρκινικά κύτταρα. Η μέτρηση τους επιτελείται ποιοτικά ή ποσοτικά με χημικές, ανοσολογικές ή μεθόδους μοριακής βιολογίας.
Η έκκριση των καρκινικών δεικτών είναι αποτέλεσμα γενετικών αλλαγών που επισυμβαίνουν στα καρκινικά κύτταρα, οι οποίες αμέσως ή εμμέσως επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων των καρκινικών κυττάρων ή των περιβαλλόντων ιστών. Οι μοριακές αυτές αλλοιώσεις συνίστανται σε ενσωμάτωση ιικών γονιδίων στο καρκινικό κύτταρο (π.χ. ΗΒV, EBV), χρωμοσωμικές μεταθέσεις (χρωμόσωμα Philadelphia), αλλαγές στην μεθυλίωση του DNA ή άλλες γενετικές ανωμαλίες όπως σημειακές μεταλλάξεις και απαλείψεις.
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των καρκινικών δεικτών, τα οποία προσδιορίζουν την κλινική χρησιμότητα τους είναι τα παρακάτω:
1) Η ανίχνευσή τους πρέπει να διενεργείται με απλή δοκιμασία, πολύ πριν η κακοήθεια διασπαρεί ευρέως ή πολύ πριν καταστεί δυνατή η λήψη βιοψίας,
2) Η δοκιμασία πρέπει να είναι αρκετά ευαίσθητη ώστε να ανιχνεύει μικρού μεγέθους όγκους (χωρίς ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα) και να μην είναι ανιχνεύσιμος ο καρκινικός δείκτης σε υγιή άτομα ή σε καλοήθεις παθήσεις,
3) Η δοκιμασία πρέπει να είναι ειδική (χωρίς ψευδώς θετικά αποτελέσματα),
4) Το επίπεδο/τίτλος του καρκινικού δείκτη πρέπει να συσχετίζεται με το μέγεθος του όγκου,
5) Μικρή διάρκεια ημιζωής, προκειμένου να καθίσταται δυνατή η ενωρίς αποτίμηση της ανταπόκριση στη θεραπεία,
6) H δοκιμασία πρέπει να είναι χαμηλού κόστος και μη επεμβατική, ώστε να χρησιμοποιείται ευρέως ως δοκιμασία screening, ιδίως σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου (π.χ. η αύξηση στην AFP χρησιμοποιείται ως προγνωστικός δείκτης ανάπτυξης ηπατοκυτταρικού καρκινώματος σε ασθενείς με κίρρωση).
Οι περισσότεροι καρκινικοί δείκτες δεν είναι ειδικοί ή ευαίσθητοι (αυξάνονται σε πολλές καλοήθεις νόσους ή απουσιάζουν σε ορισμένες περιπτώσεις κακοήθειας, αντίστοιχα). Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται κυρίως για την αξιολόγηση της ανταπόκρισης ενός καρκινικού όγκου στη θεραπεία ή/και για την ανίχνευση υποτροπών.
Οι προγνωστικοί παράγοντες πρέπει να διακρίνονται από τους προβλεπτικούς. Προγνωστικός παράγοντας (prognostic factor) ονομάζεται κάθε μέτρηση διαθέσιμη την ώρα του χειρουργείου, η οποία σχετίζεται με την ελεύθερη νόσου επιβίωση ή με την επιβίωση χωρίς συστηματική συμπληρωματική θεραπεία, και ως αποτέλεσμα αυτών δίνει τη δυνατότητα να συσχετίστει με την φυσική ιστορία της νόσου. Στον αντίποδα, προβλεπτικός παράγοντας (predictive factor) ονομάζεται κάθε μέτρηση που σχετίζεται με την ανταπόκριση σε δεδομένη θεραπεία. Ορισμένοι παράγοντες, όπως οι υποδοχείς ορμονών, είναι και προγνωστικοί και προβλεπτικοί παράγοντες
Για περισσότερες πληροφορίες και υπεύθυνη ενημέρωση επικοινωνήστε με τον κο Όθωνα Μιχαήλ, Γενικό Χειρουργό, Διευθυντή Χειρουργικής Κλινικής Ιατρικού Παλαιού Φαλήρου και Υπεύθυνο Τμήματος Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής, Τηλ.: 2109520070, 6944435931 | Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. | http://www.omichail.gr
